2 Nisan Boykotu sokaklara nasıl yansıdı?

Türkiye’de 2 Nisan 2025 ülke genelinde yapılan tüketim boykotuyla tarihe geçti. CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı ve İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasının akabinde yapılan protestolar dün de üniversitelilerin başlattığı, CHP’nin de takviye verdiği boykotla devam etti.

Boykota iştirak konusunda medya ve toplumsal medyada farklı yorumlar yapıldı. İktidara yakın medya kanalları görece kalabalık olan market ve meydanlarda boykota iştirak olmadığına dönük haberler yaparken, Bakanların alışveriş imajları boykot yoksa neden ‘esnafa takviye var’ sorusunu gündeme getirdi. Toplumsal medyada ve bağımsız ya da muhalif yayın kuruluşlarında ise boş AVM’ler, kafeler, restoranlar ve kepenk indiren dükkanlar haberleştirildi.

İnsan yoğunluğu azaldı

DW Türkçe olarak boykotun kapsamını ve tesirlerini gözlemlemek için Şişli, Taksim ve Kasımpaşa’daydık.

16 milyonluk kentte turist yoğunluğu da dikkate alındığında boykotun tesirlerini bir bakışta görmek epeyce sıkıntı. Fakat gece gündüz kalabalık olan bu kentte insan yoğunluğunun azaldığı net bir biçimde görülüyordu.

Mecidiyeköy’den Şişli’ye ana caddelerde dükkanların açık olduğunu ve orta sokaklara nazaran kalabalığın daha fazla olduğunu gördük. Buna karşın hem ana caddelerde hem de sokaklarda elinde alışveriş yaptığına dair rastgele bir poşet ya da çanta olanların sayısı yok denecek kadar azdı. Gençlerden çok orta ve orta yaş üstünün caddelerde olması dikkat cazipti. Hatta marketlerde pastane ve simitçilerde elli yaş üzeri nüfus öne çıkıyordu. Bayanların daha çok tercih ettiği sıhhat ve bakım eserlerinin satıldığı mağazalar neredeyse boştu. Boş olmayan dükkan ve işletmelerdeki insan sayısı ise bir elin parmaklarını geçmiyordu.

Şişli’de esnaf: Sabahtan beri iş olmadı

Şişli’de bir esnaf DW Türkçe’ye sabahtan beri hiç iş olmadığını anlattı. “Bugün hiç müşteri yok. Olağanda olurdu. Maçka Parkı’nda da polis var. Herhalde hareket olacak.”

Esnaftan dinlediklerimizin akabinde Maçka Parkına giriyoruz. Piknik için gelen kalabalık bir öğrenci kümesi bizi karşılıyor. İstanbul kıştan kalma bir günü yaşasa da termosları ve meskenden getirdikleri yiyeceklerle masalarını hazırlıyorlar. Biraz aşağıda ise sahiden polis araçları var. Polisler de bekliyor. Belirli ki hareket ihtimaline karşı tedbir alınmış. Binlerce üniversite öğrencisi 25 Mart’ta bu parkta buluşmuş ve sonrasında kayyum atanan Şişli Belediyesi’ne yürümüştü.

Şişli’den Taksim’e, oradan da Kasımpaşa’ya geçerken sokaktaki polis sayısı da hiç azalmadı. Polis İstanbul sokaklarında mesaisine devam ediyordu. Yol boyunca kepenk indiren dükkanlar da dikkat çekiyordu.

Nişantaşı’nda kimi yerlerde alışıldık kalabalık imajlara rastlanmadı. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW

Boykota ait dikkat çeken bir öbür nokta da esnaf lokantaları ve görece alt ve orta sınıfa hitap eden dükkanlar iki üç müşteriyle yetinirken ya da büsbütün boşken üst gelir kümesine hitap eden kafelere boykot neredeyse hiç uğramamıştı. Nişantaşı’nda üst gelir kümesine hitap eden markaların mağazalarının bulunduğu City’s AVM de birçok turist olsa da her zamanki kalabalıklığındaydı. En kalabalık alanlar ise hiç istisnasız parklardı. Üniversite öğrencilerinin boykotunda öne çıkan Espresslab’ler fakat iki masayı doldurabilmişken AKP’li eski İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş’ın ailesine ilişkin olan Saray Muhallebicisi Nişantaşı’nın en kalabalık yeriydi.

Taksici: Tesiri hissediliyor

DW Türkçe’ye konuşan bir taksici, işlerin azaladığını vurgulayarak bayram tatiline de dikkat çekti. Bayramın son günü salı günüydü. Lakin 2, 3 ve 4 Nisan’da kamu çalışanları idari müsaadeli sayılıyor, yani az sayıda memur mesai yapıyor. Bu hafta birinci ve orta öğretim için orta tatile denk gelirken özel bölüm dün iş başı yaptı.

Taksici, “Dün (salı günü) zati iş bayağı düşüktü işin aslı. Bayramın son günü olağan. Fakat bugün de o oranda hala düşük. Piyasada bir sakinlik var boykota dair. Tesiri hissediliyor illa ki” dedi.

Taksim’de boykot nedeniyle boş olan bir restoran.Fotoğraf: Pelin Ünker/DW

Taksim Meydanı ve İstiklal Caddesi de olağan yoğunluğunun altında bir gün yaşıyordu. İstiklal Caddesi’nde turistlerin sayısı semt sakinlerinin sayısını geçiyordu. Mağazalarda, kafe ve restoranlarda da birden fazla turist olan müşterilerin sayısındaki azalma da besbelli bir biçimde görünüyordu.

Derbiye karşın işletmeler boş kaldı

Dün Fenerbahçe-Galatasaray derbisi olduğu için Nevizade ve alkollü içecek satan yerlerin neredeyse tamamı açıktı. Lakin maça karşın çok az sayıda masayı doldurabilmişlerdi. Masalar işletme sahipleri ve çalışanlara kalmıştı.

Neredeys boş olan Asmalımescit’te bir bar sahibi, DW Türkçe’ye, esasen uzun vakittir müşterilerinin az olduğunu, Galatasaray maçı nedeniyle Nevizade’de daha çok müşteri olabileceğini söylüyor.

Nevizade’de boykot davetine rağmen müşteri yoğunluğu vardı. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW

Esnafa boykotu hakikat bulmadığını belirten tıpkı bar sahibi, “Ben esasen iktidarı sevmiyorum, hiç sevmiyorum. Ne adaletini seviyorum ne toplumsal haklarını seviyorum. Bana bir faydası var mı? Yok. Dış borcunu kapatmak için bana vergi getiriyor. Artık biz de ayrım yapmış olduk. O vakit bizim Tayyip’ten ne farkımız oldu? Yani sen ben değil biz olmamız gerekiyor” dedi.

Esnafın sözleri üzerine rotamızı Galatasaraylıların maç öncesi eğlenmeye gittiği yer olarak bilinen Nevizade’ye çevirdik. Fakat maçın başlamasına yaklaşık bir saat kala bile yalnızca iki üç masanın dolu olduğunu gördük. Maç günleri girilmeyen sokaklar sakinliğe bürünmüştü. Galatasaray taraftarları her zamankinin tersine buradaki yerleri doldurmamıştı.

Kasımpaşa’da alışveriş yapanlar fazla

Kasımpaşa’da da durum uğradığımız öbür semtlerden çok farklı değildi. Olağan bir güne nazaran caddelerdeki kalabalık daha azdı. Lakin burada başka semtlerden farklı olarak insanların alışveriş yaptığı dikkat çekiyordu. Kafe ve restoranlardaki müşteri sayısı öbür semtlerle benzerlik gösterirken marketlerde alışveriş yapan ya da elinde alışveriş poşetiyle sokakta olan semt sakinleri azımsanamayacak seviyedeydi.

Kasımpaşa’daki kimi işletmeler kapalıyken kimilerinde ise az sayıda müşterinin bulunduğu görüldü. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW

Akşam iş çıkış saatinden sonra ise sokaklar düzgünce boşaldı. Şişli caddelerindeki restoran ve kafeler büsbütün boş kaldı. Saat 20.00 sıralarında birçok esnaf lokantasının tezgahlarındaki yemekler duruyordu. Tıpkı saatlerde konuştuğumuz bir zincir market çalışanı, bayramda müşteri sayısının genel düşük olduğunu, fakat bu sayının boykotun tesiriyle daha da azaldığını, öğle 13.00’ten itibaren geçen altı saatte markete sırf 264 müşterinin geldiğini söyledi.

Cadde ve kaldırımları motokuryeden geçilmeyen kentte gözlerimiz kuryeleri aradı. Fakat yaklaşık 4 saatlik seyahatimizde gördüğümüz kurye sayısı 10’u bulmadı.

Ekonomik boyutu ne olacak?

Boykotun tesirleri hala tartışılıyor. Merkez Bankası’nın datalarına nazaran kredi kartlarıyla son üç ayda sırasıyla günlük ortalama 49,47 milyar TL (şubat), 54,42 milyar TL (ocak) ve 43,82 milyar TL (aralık) harcama yapıldı.

Son 3 ayın günlük ortalama hacmi 49,23 milyar TL olurken bu sayı dolar bazında 1,38 milyar dolara denk geliyor. Bu da toplam harcamanın yaklaşık yüzde 70’ini oluşturuyor. Harcamaların kabaca yüzde 30’u nakit olarak yapılıyor.

Bankalar Ortası Kart Merkezi (BKM) bilgilerine nazaran de şubatta günlük ortalama kredi kartı harcaması 47,5 milyar TL.

İktisatçılar her iki dataya nazaran de Ferdî Emeklilik Sistemi (BES) üzere zarurî harcamalar da dikkate alındığında boykotun ekonomik hacminin en az 100 milyon dolar olacağı kestirim ediyor.

Öte yandan İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un AA üzerinden paylaştığı BKM bilgilerine 2 Nisan’da kredi kartı harcamalarının meblağı 28 milyar TL oldu. Bu sayı Merkez Bankası’nın üç aylık ortalama verisiyle karşılaştırıldığında yüzde 43, BKM’nin şubat ayı ortalamasıyla karşılaştırıldığında yüzde 41 düşüşe işaret ediyor.

İstanbul’da boykot daveti nedeniyle yerler boş kaldı. Fotoğraf: Pelin Ünker/DW

Boykot davetine gözaltılar

Boykot davetlerine ait İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma da başlatılmıştı. Soruşturma kapsamında toplumsal medya üzerinden boykot daveti yapan 16 kişi hakkında gözaltı kararı verildi. Bu bireylerden 11’u gözaltına alındı.

Ancak hukukçular boykotun yasal olduğunun altını çiziyor. O denli ki bir protesto formu olarak boykot, Anayasa’nın 26. unsuru uyarınca söz özgürlüğü ve 34. unsuru uyarınca vatandaşlık hakkı olarak tanımlanıyor.

Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) bu husustaki bir davada verdiği emsal karar da bulunuyor. Ensar Vakfı’na ait taciz skandalı sonrası hakkında yapılan boykot daveti nedeniyle Turkcell’in tazminat kazandığı ve istinaf tarafından onanarak katılaşan tazminat davası AYM tarafından söz özgürlüğü ihlali sayılmış ve kelam konusu davetin söz özgürlüğü kapsamında olduğuna karar verilerek Turkcell tazminat ödemeye mahkum edilmişti.