Almanya’da aşırı sağ futbolu nasıl şekillendiriyor?

Alman siyasetinde sağa kayış, ülkenin futbolunda da iz bırakıyor.

Geçtiğimiz yıllarda birçok Alman futbol kadrosu ve taraftar kümesi, hem stadyumlarda hem de sokaklarda çok sağ tersi protesto şovları düzenledi. Bu şovlarda ülkenin en üst iki liginden ortalarında Werder Bremen, VfL Bochum, FSV Mainz 05, 1. FC Köln ve Hannover 96’ın da olduğu kulüpler, taraftarlarını sağcı aşırıcılığa karşı durmaya çağırdı.

Almanya’da bu Pazar yapılacak erken genel seçimler öncesinde çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisinin yükselişi yeniden stadyumlarda siyasete ilgiyi artırmış görünüyor. Lakin taraftar kümeleri çok sağ aykırısı protestolar organize etse de çok sağ eğilimler stadyumlarda giderek taban kazanıyor.

Anti-faşist bir geleneğe sahip olan Hamburg merkezli St. Pauli isimli futbol kulübünün son maçında taraftarlar, bu nedenle “Tüm Hamburg AfD’den nefret ediyor” sloganıyla hislerini lisana getirdi. Tıpkı grubun taraftarları Holokost kurbanlarının anıldığı 27 Ocak günü de Nazi aykırısı pankart açmıştı.

Daha çok ırkçılık, daha çok politika

Ancak bu reaksiyon üniversal olmaktan uzakta, dar bir kapsamda kalıyor. Hatta kimilerine nazaran taraftarlar siyasi tercihlerini beyan etmekte daha utangaç hale geliyor.

Kapsayıcı bir toplum olmayı teşvik eden taraftar organizasyonu Gesellschaftsspiele’in başkanı Rico Noack, futbol izleyicisi için “Daha yürekli olmalarını isterdim” diyor. Noack’a nazaran taraftar kümeleri birçok vakit bir sorunun “fazla politik” olduğuna karar verirse bu hususta hiçbir şey söylememeyi tercih ediyor.

Bu aslında çelişkili bir durum zira Almanya’da kültürel çatışmalar genelde ülkenin açık orta en değerli spor aktifliği olan futbol etrafında şekilleniyor. Örneğin 2022 Dünya Kupası sırasında Alman ulusal grubu, mesken sahibi Katar’daki LGBTİ tersi kanunları protesto için “One Love” yazılı kol bantları takmak isteyince bahis siyasi bir soruna dönüşmüştü. Geçen yıl ise AfD, Almanya mesken sahipliğindeki Euro 2024 turnuvasını futbolda “woke” gördüğü şeylere saldırmak için kullandı, ulusal grup takımındaki göçmen oyuncu sayısını eleştirdi.

“Woke” toplumsal adaletsizliklere, bilhassa de ırkçılığa karşı “uyanık” olmak manasına gelirken, terim günümüzde yaygın olarak bu bahislere odaklanan sol aktivizmi küçümsemek maksadıyla kullanılıyor.

DW’ye verdiği demeçte “Fubtol her zamankinden daha politize” diyen Noack’a nazaran Alman siyasetinde sağa kayış futbola da yansıyor. Lakin bu, stadyumlarda “sağcı posterler” görüldüğü manasına gelmiyor. Hem Noack hem de futbolda ırkçılığa odaklanan bir kitap yazan gazeteci Ronny Blaschke, tribünlerde ırkçılığın artık daha az tabu haline geldiğini gözlemliyor.

Blaschke, DW’den Dana Sumlaji’ye yaptığı açıklamada “Özellikle 2015’teki kelamda mülteci krizinden sonra statlarda sağa kayış ve siyah futbolculara yönelik ırkçı hareketlerde artış görüyoruz” diyor ve şöyle devam ediyor:

“Ne vakit genç kadroları yahut ulusal ekipte siyah bir Alman oyuncu görseniz toplumsal medyada yığınla ırkçı yorumla karşılaşıyorsunuz.”

Diğer göstericiler taraftarlardan öğrenebilir

Alman taraftar kültürü karmaşık bir yapıya sahip. St. Pauli üzere kimi kulüpler uzun vakittir sol kimlikleriyle biliniyor. Öteki taraftan Alemannia Aachen gibileri kulübün kendisi reddetse de çok sağ ile anılıyor.

Diğer birçok grup ise birebir anda sol ve sağ taraftar kümelerine sahip. Noack’a nazaran maç günleri grup aidiyeti taraftar kümelerinin siyasi eğilimlerinin önüne geçiyor.

Öte yandan Noack politize taraftarın toplum üzerindeki tesirine kuşkuyla yaklaşıyor tekrar de futbolun özel bir gücü olduğunu düşünüyor: Taraftar organize şovlarda, birlik ve mizahı isyankâr bir ruhla bir ortaya getirebiliyor. Noack’a nazaran Almanya’daki AfD aykırısı şovlarda bu nitelik bazen eksik oluyor.

Noack, “Organize futbol taraftarlarından çok şey öğrenebilirsiniz: Taraftarlar sıklıkla yaratıcı oluyor, medyada hangi görselin daha âlâ bir tesir yaratacağını biliyorlar. Katiyen başka protestocular bundan bir şey öğrenebilir” değerlendirmesinde bulunuyor.

Demokrasi için son uğraş alanı

Susanne Franke, şiddet yanlısı sağcı holiganlığın yaygın olduğu 1992’de Schalke taraftarlarının kurduğu ırkçılık tersi tertip olan Schalker Fan Initiative’in (Schalke Taraftar Girişimi) yönetim kurulu üyesi.

Kulübün merkezi, Alman endüstrisinin kalbi olarak bilinen Ruhr Bölgesi’nde yer alan Gelsenkirchen kasabasında. Bir periyot merkez sol Toplumsal Demokratların kalesi olarak bilinse de endüstrinin gerilemesiyle bölge Almanya’nın en fakir yerleşimlerinden birine dönüştü ve AfD yer kazandı. Kulübün komşusu ve rakibi Borussia Dortmund’un taraftarı ortasında da kökleri 1970’lere kadar giden neo-Nazi ögeler bulunuyor.

Franke, futbol kültüründe “eski karanlık günlere gidişten” tasa ediyor. DW’ye yaptığı açıklamada Franke, “Düzelmişti, artık tekrar kötüleşiyor. Birçok yerde taraftarlar söylemi denetim etmek için çaba ediyor” diyor.

Franke’ye nazaran Hristiyan Demokrat başkan Friedrich Merz’in göçü kısıtlamaya dönük bağlayıcı olmayan bir düzenlemeyi Alman parlamentosundan AfD’nin takviyesiyle geçirmesi topluluğunun çalışmalarını daha kıymetli hale getirdi:

“Alman demokrasisi için son uğraş alanı üzere hissettiriyor. Futbol hayranı olun yahut olmayın şu günleri ciddiye almak çok kıymetli.”

Futbol taraftarlarının toplumun kalanına kıyasla daha fazla yahut az politize olduğuna dair delil olmasa da futbolun Alman toplumundaki büyük yeri, taraftarlar siyasi görüşlerini lisana getirdiğinde onları daha görünür kılıyor.

“Futbolun büyük bir talihi ve büyük bir erişim alanı var” diyen Franke, “Bu nedenle insanların açık bir duruş sergilemelerini ve bir şeyler söylemelerini sahiden umut ediyorum” sözlerini kullanıyor.

Almanya’da aşırı sağ futbolu nasıl şekillendiriyor?

Bunlarda İlginizi Çekebilir