Yüksek teknolojinin merkezi Suudi Arabistan mı olacak?
“Made in Saudi Arabia” (Suudi Arabistan Malı): ABD Başkanı Donald Trump, Çin ve öbür Asya ülkelerinden ithal edilen mallara yüksek gümrük vergileri uyguladığından beri bu ibare, bölgede giderek daha fazla taraftar buluyor.
“Suudi Anonim Şirketi: Arap Krallığı’nın Kâr ve Güç Peşinde Koşuşu” (Saudi, Inc.: The Arabian Kingdom’s Pursuit of Profit and Power) başlıklı 2018 tarihli kitabın muharriri tarihçi Ellen Wald, “Middle East Eye” isimli internet sitesinde geçen Nisan ayında verdiği demeçte “Suudi Arabistan’ın ABD’nin muhtaçlık duyduğu eserlerin üreticisi olarak Çin’in yerini almaya çalışması gerektiği” tespitinde bulunmuştu.
Aslında Körfez ülkeleri güzel bir pozisyonda: Çin, Vietnam ve Tayland üzere öteki ülkeler Trump’ın yüksek gümrük artışları nedeniyle zayıflarkenSuudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) dahil olmak üzere Körfez ülkelerinin birçoklarına yalnızca yüzde 10’luk gümrük vergisi artırımı uygulandı.
Ortadoğu’daki yeni kilit ülkeler
Hem Suudi Arabistan hem de BAE, halihazırda ekonomilerini petrolden bağımsız hale getirmeye çalışıyor. Bu nedenle bilhassa yüksek teknoloji kesimi temeline dayalı çağdaş bir imalat sanayine odaklanıyorlar. BAE, bu kapsamda “300 Milyar Operasyonu” isimli bir teşebbüs başlattı. Bu operasyonla lokal sanayi dalının ulusal gelire katkısının 300 milyar BAE dirhemine (72 milyar euro) çıkarılması hedefleniyor.
Suudi Arabistan ise “Vizyon 2030” ile lokal üretim ve sanayiyi geliştirmek istiyor.
ABD Başkanı Trump’ın Çin başta gelmek üzere global çapta uygulanacağını açıkladığı ek gümrük vergileri gözleri yatırım konusunda yeni arayışlara çevirdiFotoğraf: AFP/Getty Images
Basında çıkan haberlere nazaran, ortalarında ABD’li Dell ve HP markalarının da bulunduğu dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden kimileri, Suudi Arabistan’da yeni fabrikalar için yer arıyor. Çinli Lenovo şirketi Suudi Arabistan’da bilgisayar ve sunucu montajı için bir fabrika kuruyor ve yaklaşık 100 milyar dolar (88 milyar euro) bedelindeki Suudi devlet dayanaklı Alat şirketi de endüstriyel robotik alanında Japon SoftBank Group ile birlikte çalışıyor.
Sektör kaynakları, Suudilerin ayrıyeten Apple’ın iPhone’ları için değerli bir tedarikçi olan Çinli Foxconn şirketinin yanı sıra Dell üzere şirketler için bilgisayar ve bilgisayar kesimleri üreten Tayvanlı Quanta şirketine de teklif götürdüğü söz ediyor.
Avantaj ve dezavantajlar
Katar merkezli Global Münasebetler Ortadoğu Kurulu’ndan (ME Council) Ender Kabbani, “Suudi Arabistan üzere ülkeler, kendilerini yüksek gümrük tarifelerinden kaçmak ya da orjinal ortamlarındaki meçhullüğü azaltmak isteyen şirketler için merkez olarak konumlandırabilir” diyor.
DW’ye konuşan Kabbani’ye nazaran Suudi Arabistan, bu gelişmeye katkıda bulunabilecek pek çok özelliğe sahip:
“Ülke, petrol dahil, bol ölçüde doğal kaynağa ve büyük bir iç pazara sahip. Ayrıyeten merkezî bir pozisyonda yer alması nedeniyle Asya, Afrika ve Avrupa ortasında bir köprü misyonu görüyor. Hükümet ayrıyeten ekonomiyi çeşitlendirme uğraşlarını da destekliyor. Ülke, epeyce gelişmiş bir altyapıya da sahip. Hükümet, her marifet seviyesinden işgücü göçmeninin ülkeye girmesine müsaade vermeye de hayli istekli.”
ABD Başkanı Trump, Ortadoğu gezisinde ziyaret ettiği Suudi Arabistan ile kârlı iş birliklerine imza attıklarını açıklamış ve “Birbirimizi çok seviyoruz” demiştiFotoğraf: Alex Brandon/AP Photo/picture alliance
Ancak potansiyel dezavantajların da uzun bir listesi var. ME Council’in bir öbür bölge uzmanı Frederic Schneider, en önemli aksilikleri şöyle sıralıyor:
“Mevcut imalat sanayi nispeten az gelişmiş durumda ve büyük ölçüde petrol ve gaz sanayisi ile ilgili bölümlerle sonlu. Şayet Suudiler, yüksek teknolojili imalat alanında kelam sahibi olmak istiyorlarsa Çin, Güney Kore, Tayvan, Japonya, Almanya ve İsviçre üzere ülkelerle de rekabet etmek zorunda kalacaklar. Daha kolay teknolojili kesimlerde ise Malezya, Endonezya ve Vietnam’la rekabet ediyorlar.”
Elbette meseleler bununla hudutlu değil. Örneğin, evvel muhafazakâr bir yapıya sahip olan Körfez toplumlarında giderek daha fazla yabancının çalışıyor olması, kültürel tansiyonlara yol açıyor. Bölge ayrıyeten iklim değişikliği nedeniyle dünyanın öbür bölgelerinden daha süratli ısınıyor. İran ve ABD ortasındaki üzere bir dizi jeopolitik çatışma da bölge geneli için kıymetli bir risk teşkil ediyor.
Olası bir ticaret savaşı tehlikesi
Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri hükümetleri, büyük bir süratle yeni fabrikalar inşa ediyor ve bunun sonucunda petrolle ilgisi olmayan ekonomik faaliyetler her yıl ulusal gelire daha fazla katkı sağlıyor. Lakin yüksek memleketler arası gümrük tarifeleri ve muhtemel bir ticaret savaşı tüm ilerlemeyi tehlikeye atabilir.
Körfez ülkeleri, düşük petrol fiyatları nedeniyle argümanlı planlarını gerçekleştirmek için paralarının tükenmesi tehlikesiyle karşı karşıya. Bu nedenle Suudi Arabistan’da vergiler arttı. ME Council’den Frederic Schneider, bu durumun özel ekonomik bölgelerin maliyet avantajını tehlikeye atabileceğini söylüyor. Buna ek olarak, global ekonomik yavaşlamanın, petrol fiyatlarının daha da düşmesine neden olması ve bölgenin lojistik merkezi rolünü olumsuz etkilemesi de olası.
DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?
