NATO savunma harcamalarında yüzde 5 hedefini kabul etti

Lahey’de düzenlenen tepede NATO’ya üye ülkelerin devlet ve hükümet liderleri Rusya’dan gelen tehditler ve ABD Başkanı Donald Trump’ın ısrarı üzerine savunma harcamalarını artırmayı kabul etti.

Zirve sonrasında yayımlanan bildiride “Müttefikler 2035 yılına kadar her yıl gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 5’ini savunma ve güvenlik harcamalarına ayırmayı taahhüt etmektedir” sözü yer aldı. Buna nazaran, GSYİH’nin yüzde 3,5’i direkt savunmaya; yüzde 1,5’i ise savunma ile kontaklı kışla, demiryolu üzere altyapı harcamalarına aktarılacak. Bugüne kadar NATO’ya üye ülkelerin GSYİH’lerinin en az yüzde 2’sini savunma harcamalarına ayırması öngörülüyordu.

Bildiride, “Yatırımlarımız, caydırıcılık ve savunma, kriz tedbire ve idaresi ile iş birliğine dayalı güvenlik olmak üzere üç temel misyonumuz doğrultusunda, gereksinim duyduğumuz kuvvetleri, yetileri, kaynakları, altyapıyı, savaşa hazırlıklı olmayı ve dayanıklılığı sağlamamızı teminat altına alacaktır” denildi. Üzerinde mutabık kalınan plana ait harcama eğilimi ve istikrarının “stratejik ortam ve güncellenmiş yetenek maksatları doğrultusunda 2029 yılında gözden geçirileceği” kaydedildi.

Bildiride ayrıyeten Ukrayna’ya takviyenin devamı konusunda da mutabık kalındığı belirtildi. Bildiride, “Müttefikler, bizim de güvenliğimize katkı sağlayan Ukrayna’ya verilen takviyenin hâkim ve kalıcı bir taahhüt olduğunu tekrar teyit eder” denilerek, İttifak üyelerinin bu doğrultuda Ukrayna’nın savunma ve savunma endüstrisine yapılan direkt katkıları da savunma harcamalarına dahil edecekleri kaydedildi.

Zirveden çıkan bildiride transatlantik savunma sanayi iş birliğini “hızla genişletme konusunda”da ortak taahhüdün bir sefer daha teyit edildiği lisana getirilerek, “Ortak güvenliğimizi ilerletmek hedefiyle yeni teknolojileri ve yenilik ruhunu kullanmaya kararlıyız. Müttefikler ortasında savunma ticaretindeki mahzurları ortadan kaldırmak için çalışacak ve savunma sanayi iş birliğini teşvik etmek ismine iştiraklerimizden faydalanacağız” denildi.

Beş unsurdan oluşan bildirinin son unsurunda ise 2026 yılındaki NATO Başkanlar Doruğu’nun Türkiye’de yapılacağı belirtildi.

5. unsur tartışması

Müttefiklerin 2035’ten itibaren gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 5’ini savunma ve güvenliğe ayırmayı taahhüt etmesi ABD’de ikinci Trump devrinde ittifakta kopma yaşanabileceğine dair tasaları şimdilik bertaraf etmiş oldu.

Müttefikler yüzde 5 amacında ısrarcı olan Trump’tan, bu adım karşılığında NATO Antlaşması’nın 5. unsuruna olan bağlılığını açıkça ifada etmesini bekliyordu. Kelam konusu unsur, bir üyeye atağın tüm ittifaka yapılmış sayılacağına ve kolektif savunma yükümlülüğüne işaret ediyor.

Daha evvel bu unsura ait tartışma yaratan açıklamalarda bulunan ABD Başkanı, NATO Liderler Zirvesi’nde müttefiklere dolaylı bir takviye kelamı vererek, ABD’nin “dünyadaki en yeterli müttefik olduğunu” ve bunu önümüzdeki dört yıl boyunca sürdüreceğini söyledi.

Trump için mi Rusya’ya karşı mı?

Almanya Başbakanı Friedrich Merz, “tarihi” olarak nitelendirdiği doruktan çıkan yüzde 5 kararının Trump için değil, Rusya tehdidine karşı alındığını vurgulayarak, “Rusya sadece Ukrayna’yı tehdit etmiyor, tıpkı vakitte kıtamızın tüm barış ve politik sistemini tehdit ediyor” tabirlerini kullandı.

Trump’ın yayımladığı özel bildiriyle gündeme gelen NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ise ABD Lideri’nin baskısı olmasaydı bu gaye yükseltmesinin gerçekleşmeyeceğini söyledi. Rutte, Trump’ın onyıllardır hiçbir ABD Liderinin başaramadığını başardığını kaydetti.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve NATO Genel Sekreteri Mark RutteFotoğraf: Sem van der Wal/ANP/picture alliance

Ukrayna bu yılki dorukta yan rolde

Diğer yandan Rutte’nin İttifak’ın birliği konusunda kuşkuya mahal olmadığına yönelik tabirlerine rağmen Ukrayna sorunu, NATO’nun ortak duruşunun hudutlarını bir kere daha ortaya koydu. Kiev’e kararlı biçimde takviye veren Avrupalı müttefikler Rusya’ya yönelik baskının artırılmasını talep ediyor. Yaptırımların ABD iktisadına ziyan verdiğini savunan Trump ise açık bir halde taraf olmaktan kaçınıyor.

NATO doruğunda evvelki yıllardan farklı olarak Ukrayna savaşı özel bir oturum konusu olmazken bildiride Ukrayna’ya dayanak muğlak bir tabirle sonlu kaldı. Geçen yıl NATO, Ukrayna’ya 40 milyar euroluk yardım kelamı vermiş ve Kiev’i “geri döndürülemez bir biçimde NATO üyeliğine giden yolda destekleyeceğini” beyan etmişti. Ukrayna açısından kritik kıymete sahip bu tabir bu yılki bildiriden büsbütün çıkarıldı.

Öte yandan Kiev’e yapılacak askeri yardımların NATO savunma harcamaları kapsamına alındığının yazılı teyidi Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy için kıymetli bir teminat olarak bedellendiriliyor.

AP, AFP, dpa/SÖ, JD

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?