Tartışmalı İklim Kanunu teklifi TBMM’den geçti

Türkiye’de iktidar ile muhalefet ortasında tartışma konusu olan İklim Kanun Teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Şurası’nda kabul edildi. AKP tarafından sunulan ve Nisan ayında birinci dört unsuru kabul edilen teklifte iklim hukukuyla ilgili, “İklim Adaleti”, “İklim Finansmanı”, “Net Sıfır Emisyon”, “Adil geçiş”, “Birincil piyasa”, “Karbon Kredisi”, “Denkleştirme”, “Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)”, “Gömülü sera gazı emisyonları”, “Gönüllü karbon piyasaları” üzere 39 terim tanımlanıyor.

Muhalefetin ve sivil toplum kuruluşlarının “doğa katliamına yasal kılıf” olmakla eleştirdiği teklif; sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerini, planlama ve uygulama araçlarını, gelirleri, müsaade ve kontrol ile bunlara ait yasal ve kurumsal çerçevenin metot ve temellerini kapsıyor.

Türkiye’nin birinci iklim kanununa nazaran, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hukukî bireyler, kamu faydası gözetilerek alınacak önlemlere ve düzenlemelere müddetinde uymakla ve bunları uygulamakla yükümlü olacak. Sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine ahenk faaliyetlerine ait ilerlemelerin yıllık bazda İklim Değişikliği Başkanlığı’nca izlenmesi öngörülüyor.

İklim Değişikliği Başkanlığı; gerekli görülen önlemlerin alınması emeliyle misyon alanı dahilinde, kurumlar ortası uyumu sağlamak, faaliyetleri ve standartları belirlemek, gelişmeleri izlemek, karbon fiyatlandırmasına ait piyasaya dayalı düzenekleri düzenlemede de yetkili olacak.

Verilerin elde edilmesi

İklim Değişikliği Başkanlığı; Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kararları gizli kalmak kaydıyla, düzenlemenin uygulanmasına yönelik gerekli gördüğü bilgi, doküman ve bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve hukuksal şahıslardan direkt istemeye yetkili olacak. Kendilerinden bilgi ve doküman talebinde bulunulanlar, bunları istenilen müddette bedelsiz olarak Başkanlıkla paylaşacak.

Başkanlık, kendi iş ve süreçleri için muhtaçlık duyduğu bilgileri de öncelikli olarak Ulusal Coğrafik Bilgi Platformu’ndan temin edecek. Temin ettiği datalar ile kendi ürettiği dataları de kamu kurum ve kuruluşları ile paylaşılmak üzere Ulusal Coğrafik Bilgi Platformu’na aktaracak.

Başkanık, Ulusal Coğrafik Bilgi Platformu’nda bulunmayan dataları ise ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile protokol yaparak temin edebilecek. Ulusal savunma ve ulusal güvenliğe ait bilgi ve dokümanların paylaşılmasına dair adap ve temeller Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve ilgili bakanlık tarafından ortak belirlenecek.

Yerel iklim değişikliği aksiyon planlarının hazırlanması yahut izlenmesi süreçlerinde, ilgili kurum ve kuruluşlar da kendilerinden talep edilen doküman, bilgi ve datayı ilgili mevzuat kararları çerçevesinde paylaşacak.

Para cezaları

Söz konusu kanunda ilgili düzenlemelere uymayanlar için para cezaları öngörülüyor. Ozon katmanını incelten hususlara ait mevzuatla belirlenen yol ve temellere, yasaklara yahut sınırlamalara ters olarak, ozon katmanını incelten unsurları kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon lira, ozon katmanını incelten hususları içeren eserlere yahut ekipmana bakım, tamir ve servis hedefli hizmet veren gerçek ve hukukî bireylere 250 bin lira, ozon katmanını incelten hususları içeren eserlerin yahut ekipmanın etiketlenmesi kararlarına uymayanlara 120 bin lira idari para cezası verilecek.

Düzenleme Türkiye Gümrük Bölgesi’nde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını ele almak için Sonda Karbon Düzenleme Sistemi (SKDM) kurulabilmesini de öngörüyor. Buna nazaran, SKDM’ye ait raporlama, kapsam, içerik, metot ve asıllar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek.

CHP’li Başarır: 86 milyon çekiyor, rantını beş şirket yiyor

CHP Küme Başkanvekili Ali Becerikli Başarır, TBMM Genel Şurası’nda teklif görüşmeleri devam ederken yaptığı konuşmada, “Üzülerek söylüyorum bir belayı defetmeden başkası geliyor. Bugün bunu görüşüyoruz yarın zeytinleri yok edecek yasa gelecek. Buradaki riskleri, birkaç şirketin hazırladığı bu maddeleri 86 milyon çekiyor. Bu maddelerin rantını beş şirket alıyor, yiyor” tezini lisana getirdi.

Teklifin aleyhine kelam alarak konuşma yapan Başarır, “Bir iklim kanununa gereksinimimiz olduğu bir gerçek. Fakat üzülerek söylüyorum ki bu kanunda üniversiteler, etraf dernekleri, belediyeler ortak bir akılla bu maddeyi yapmadı. İklim değişikliğinden en çok etkilenen dar gelirli yurttaşların yaşadığı bölgelerle ilgili hiçbir tahlil bu maddede yok” tabirlerini kullandı. “Bu maddeleri Meclis yapmıyor, şirketlerin CEO’ları yapıyor” diyen CHP Küme Başkanvekili, teklifi halka ve meclise saygısızlık olarak nitelendirdi.
Teklifin yasalaşmasıyla cumhurbaşkanının istediği bölgeyi madene açacağını, ağaçlar kesileceğini ve yabancı şirketlere verileceğini” savunan Başarır “Madenlerimizi verecek bunun kapitülasyonlardan ne farkı var?” diye konuştu.

Teklif aleyhinde konuşan bir öbür CHP’li isim olan Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun da, AKP’nin kelam konusu kanun ile “sadece iklim rantı oluşturma derdinde” olduğunu söyledi. Özcan, “Nasıl mı; karbon satarak para kazanmaya çalışan bir metotla karşımızda. Karbon piyasası kuran güç üretici ve bacalarına filtre koymayan fabrikaların yöneticileri ile iş tutan bir zihniyet var. Biliyoruz ki AK Parti doğayı koruyamaz yalnızca katleder” diye konuştu.

Çalışkan: Global ölçekteki şirketleri dayanak yasası

Yeni Yol Hatay Milletvekili Necmettin Çalışkan da teklife ait yaptığı konuşmada, “Bu milletin taleplerine uygun olmayan ağa babaların taleplerini yerine getirmek üzere bir yasa görüşüyoruz. Bu yasa çevreyi kirleten 200 yıldır dünyayı sömüren, çevreyi kirleten emperyalistlerin dayatmasının yerine getirilmesinden öteki bir şey değil” tabirlerini kullandı. “Bu yasa ile bir arada çiftçimiz, üreticimiz, sanayicimiz biraz daha fazla abluka altına alınıyor böylelikle her geçen gün abluka biraz daha daraltılmış oluyor. Geçmişte nasıl ki her köşe başına bir AVM açarak kasabın, manavın canına okunduysa bugün de yerli üreticileri biraz daha frenleyecek, dar boğaz haline getirecek bir yasa çıkartılıyor” diyen Çalışkani yasanın “küresel ölçekteki şirketlere dayanak mahiyetinde olduğunu “söyledi.

DW,ANKA/SÖ,JD