Türkiye geleceğin mesleklerine hazır mı?

Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) yayınladığı ‘İşlerin Geleceği Raporu’na nazaran 2030 yılına kadar en fazla istihdam yaratacak kesimler bakım, eğitim, teknoloji ve yenilenebilir güç olacak.

Yazılım ve uygulama geliştiricilerinin yanı sıra bakım çalışanı, orta ve yüksek tahsil alanında öğretmenlik, tarım personelliği, hafif kamyon ve teslimat hizmetleri sürücüleri üzere meslekler, demografik değişimler ve toplumsal gereksinimler doğrultusunda en süratli büyüyen iş kolları ortasında yer alacak.

Rapor, global patronların insan kaynakları, strateji, eğitim departmanı yöneticileri ve icra kurulu liderleriyle yapılan anketlere dayanıyor.

92 milyon iş kaybı, 170 milyon yeni fırsat

Yapay zeka (Artificial Intelligence-AI) kullanımının iş dünyasında hem büyük fırsatlar hem de önemli zorluklar yarattığı tabir edilen raporda, yaşanan teknolojik gelişmelerle 92 milyon istihdam kaybı olacağı, bunun yanında ise 170 milyon yeni iş fırsatının doğacağı beklentisi paylaşıldı.

Beş yılda iş maharetlerinin yüzde 39’unun değişmesinin beklendiği vurgulanan rapora nazaran, bu nedenle iş gücünün yüzde 59’unun tekrar eğitilmesi yahut yeni marifetler edinmesi gerekecek. Lakin çalışanların yüzde 11’inin bu eğitim imkanlarına erişemeyeceği kestirim ediliyor.

Peki Türkiye geleceğin mesleklerine hazır mı, iş dünyasında nasıl bir dönüşüm gerekiyor?

Yenilenebilir güç ve robotik mühendisliği

Rapora nazaran Türkiye işgücünün temel marifetleri bakımından dönüşümden en çok etkilenecek birinci 5 ülke ortasında yer alıyor.

Raporda genişleyen dijital erişimin 2025-2030 periyodunda Türkiye’deki işgücü piyasası değişimini yönlendireceği varsayım edilirken, ülkede faaliyet gösteren firmalar, yapay zeka, robotik ve yeşil güç üzere teknolojilerin faaliyetlerini dönüştürmesini bekliyor.

Bu beklentilerle, robotik mühendisleri, yenilenebilir güç mühendisleri ile otonom ve elektrikli araç uzmanları Türkiye’de en süratli büyümesi beklenen iş rolleri ortasında yer alıyor.

Türkiye’de patronlar, 2030 yılına kadar iş başında sahip olunan hünerlerin 44’ünün sekteye uğrayacağını öngörürken bu oran, global ortalama olan yüzde 39’un üzerinde. Yapay zeka ve büyük bilgi, teknolojik okuryazarlık, ağlar ve siber güvenlik ülkede en süratli büyüyen hünerler olarak belirlenirken, çok dilliliğin değerinde de ortalamanın üzerinde bir büyüme bekleniyor.

Eğitim öne çıkıyor

DW Türkçe’ye konuşan Kırklareli Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, Dünya Bankası’nın 21. yüzyıl yetkinlikleri olarak tanımladığı eleştirel düşünme, sorun çözme, bağlantı hünerleri, işbirliği, kadro çalışması, yaratıcılık, yenilikçilik üzere ögelerin teknoloji yüklü olduğunu, WEF raporunda ise teknolojiye ek olarak pandemi devrinde yaşanan kahırların tesiriyle bakım hizmetleri, tarım, lojistik üzere alanların dönüşümde ön plana çıktığını anlatıyor.

Raporda eğitim kesiminin de öne çıktığına işaret eden Alçın, eğitim kesiminin büyüklüğünün 151 milyar dolardan 3,5 kat artışla 422 milyar dolara çıkacağınının öngörüldüğünü, bunun da her alanda mesleksel, teknik ve yeniden ileri seviye ya da yüksek eğitime gereksinim olduğunu gösterdiğini aktarıyor.

Gençlerin yüzde 27’si ne eğitimde ne işte

Sinan Alçın, Türkiye’de ise 15-25 yaş ortasında 13 milyon insan yaşadığını, bu sayının Avrupa’daki birçok ülkenin nüfusundan fazla olduğunu belirterek, “Fakat mevcut durumda bu 13 milyon genç nüfusun yüzde 27’si ne işte ne de eğitimde. Türkiye’de gençler kriz ve gibisi ekonomik ıstırap sürecinde yaşadıkları işsizlik periyodunda Avrupa’dakiler

gibi mesleksel eğitim de almıyorlar. Zira bu eğitimle istihdam piyasasına geri döndüklerinde daha güzel işlerde çalışabileceklerine ait beklentileri yok. Mevcuttaki eğitim sisteminin daha yüksek getiri sağlayacak bir nitelik vereceği beklentisi yok” diye ekliyor.

Alçın, ikinci olarak ise Türkiye’de dalların yüklü olarak ucuz emeğe dayalı rekabet stratejisi uyguladığını, bilhassa dış ticarete dönük dalların bu formda çalıştığını, münasebetiyle emekte niteliğin artması yahut azalmasının firmalar çok belirleyici olmadığını söylüyor.

Eğitim müfredatı uygun mu?

Türkiye’de ortalama fiyatın, minimum fiyatın 2-3 bin lira üzerinde olduğunu vurgulayan Alçın’a nazaran bu manada gençlerin niteliğe ulaşması onlar için daha nitelikli bir hayat manasına da gelmiyor.

Öte yandan eğtim müfredatıyla ilgili meseleleri vurgulayan Alçın, “Ortaöğretimde evrim teorisinin müfredattan çıkartılması, seçmeli din derslerinin zarurî din dersine ek olarak müfredata eklenmesi, çeşitli vakıf ismi altındaki tarikatların ilköğretim, ortaöğretim içerisine sokulmuş olması. Toplam liseler içerisinde İmam Hatip Ortaokulu ve liselerinin oranının son 10 yıldır geometrik olarak artıyor olması Dünya Ekonomik Forumu’nun işaret ettiği alanlarda Türkiye’nin yetişmiş iş gücü yaratabilme potansiyeli üzerindeki soru işaretini artırıyor” diye konuşuyor.

Alçın’a nazaran Türkiye açısından geliştirebilecek alan yazılım alanı. Sinan Alçın, “Çünkü 13 milyon genç bir biçimde yazılım teknolojileri ile oynadıkları bilgisayar oyunundan tutun da cep telefonu aplikasyonuna kadar aşinalar” diyor.

“Sektörlerin de dönüşmesi gerekir”

Bunun dışında Türkiye’de dalların teknolojik dönüşüme muhtaçlık duyduğunu söz eden Alçın işgücü dönüşürken bölümlerin de yüksek teknoloji ve nitelik gerektiren bir biçimde dönüşmesi gerektiğini, aksi halde niteliğin artmayacağını belirtiyor. Nitelik artmadığı için de yeteri kadar fiyat ve refah sağlanamayacağını lisana getiren Alçın, sonuç olarak nitelikli olan iş gücünün öbür ülkelere hareket etmeye başlayacağını vurguluyor.

Alçın, “Örneğin son enflasyonist süreçte kan kaybına uğrayan hazır giysi kesiminin, klasik dokuma eserleri yerine teknik dokumacılık alanında uzmanlaşması lazım” diye ekliyor.

Türkiye’de son 10-15 yılda makine dalında ve savunma sanayiinde çok önemli teknolojik yatırımlar olduğunu belirten Alçın, buna karşın toplam sanayi içerisinde yüksek teknolojinin hissesinin yüzde 3’ün altında kaldığını söylüyor. Alçın, kamudaki Ar-Ge harcamalarının sonuç odaklı olması gerektiğine işaret ediyor.

“İstihdam riskleri yönetilmeli”

DW Türkçe’ye konuşan Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFİA) Yöneticisi Bengisu Özenç, dönüşümün sunduğu yeni istihdam imkanlarının faydalanılması gereken kıymetli bir fırsat olduğuna işaret ediyor.

Türkiye’nin bilhassa yenilenebilir güç alanında uzun vakittir bu tarafta uğraş gösterdiğini düşünen Özenç, “Ancak göz arkası edilmemesi gereken en kıymetli noktanın dönüşümün getirdiği istihdam risklerinin yönetilmesi olduğunu düşünüyorum. Bu süreçte kimi mesleklerin de kaybolacağını öngörerek bir planlama yapılması ve dönüşümün kimseyi mağdur etmeyecek halde tasarlanması gerekiyor” diyor.

Kömürden çıkışın ertelenmesi

WEF raporuna nazaran dönüşüm risklerinin en fazla karbon ağır dallarda ortaya çıkacağını vurgulayan Özenç’e nazaran iklim değişikliği ile uğraşta elektrik kesiminde kömürden çıkış üzere sıkıntı kararları almayı ertelemesi Türkiye açısından değerli bir risk.

“Ertelenmiş bu karar, hali hazırda gerçekleşmekte olan güç dönüşümünün istihdam risklerine ait tedbir alınmasında da geç kalınmasına neden oluyor” diyen Özenç, “Bugün, piyasa kaidelerinde daralmakta olan bu dalda istihdam kayıpları yaşanmakta ve emekçiler maalesef kendi yazgılarıyla baş başa kalmakta. Bu durumun örneklerini Yatağan Termik Santrali’nde görüyoruz. Oysa, düzgün bir planlamayla bireylerin mağdur edilmemesi mümkün” diye devam ediyor.

Özenç’e nazaran Türkiye’nin öncelikle dönüşümün yol haritasını net bir biçimde belirlemesi gerekiyor. Türkiye’nin geleceğin mesleklerine hazırlanırken karşılaşabileceği riskleri güzel ölçümlemesi gerektiğini belirten Özenç, bölgesel kalkınma perspektifiyle, kelam konusu yüksek riskli alanlarda, net-sıfır gayesiyle uyumlu yeni ekonomik faaliyetlere, yeşil istihdam alanlarına ve geleceğin mesleklerine yer açması gerektiğini vurguluyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?

Türkiye geleceğin mesleklerine hazır mı?

Bunlarda İlginizi Çekebilir