Avrupa gözünü ABD’li akademisyenlere dikti
ABD Başkanı Donald Trump’ın üniversitelere yönelik milyarlarca dolarlık araştırma fonunu dondurma kararı Avrupa’yı harekete geçirdi.
Avrupa Birliği (AB), akademik özgürlüğün zedelendiği bu süreçte, bilhassa iklim krizi, göç, immünoloji ve toplumsal cinsiyet üzere alanlarda çalışan Amerikalı bilim insanlarını Avrupa’ya çağırıyor. Brüksel ve Paris başta olmak üzere birçok Avrupa kenti, araştırmacılara daha yüksek hibeler, kolaylaştırılmış vize süreçleri ve siyasi müdahaleden uzak bir çalışma ortamı vaat ediyor.
Avrupa Kurulu ve Avrupa Araştırma Kurulu (ERC), ABD’den gelecek bilim beşerlerine yönelik yeni burs programları ve taşınma dayanakları sunduklarını duyurdu.
DW’ye yaptığı açıklamada Trump idaresinin kararlarını ”skandal” olarak nitelendiren Avrupa Araştırma Konseyi Başkanı Maria Leptin ”Avrupa olarak meslektaşlarımıza elimizden gelen dayanağı sunmalıyız” sözlerini kullandı.
Taşınma hibesi 2 milyon euroya çıkıyor
Belçika’daki Brüksel Özgür Üniversitesi (VUB), araştırma alanları direkt tehdit altında olan Amerikalı akademisyenlere özel bir dayanak programı başlattı. Fransa’daki Aix-Marseille Üniversitesi ise ”Bilim İçin İnançlı Alan” isimli yeni programıyla 15 ABD’li bilim insanını üç yıl boyunca desteklemeyi planlıyor.
Fransa’daki Aix-Marseille ÜniversitesiFotoğraf: Coust Laurent/ABACA/picture alliance
Avrupa Komitesi yıl sonuna kadar akademisyenler için yeni bir vize stratejisi açıklamaya hazırlanıyor. Bu kapsamda Avrupa Araştırma Kurulu hibelerinde önemli artışa gidildi. ABD’den gelen araştırmacılar için verilen taşınma takviyesi 1 milyon eurodan 2 milyon euroya çıkarıldı. Başlangıç hibeleri 3,5 milyon euroya, ileri düzey hibeler ise 4,5 milyon euroya kadar yükseltilebilecek.
Konsey Başkanı Leptin, bu desteklerin sırf maddi değil, araştırma özgürlüğüne de katkı sunduğunu vurgulayarak ”Bu hibeler armağan değil, müracaat süreci rekabetçi ve büsbütün liyakate dayalı” dedi.
Almanya, Hollanda ve Katalonya’dan ek adımlar
Almanya, Hollanda ve İspanya’nın Katalonya bölgesi de ABD’den bilim insanı çekmek için ek fonlar ve programlar açıkladı. Berlin’de özel bir fon oluşturulurken Katalonya idaresi ”Katalonya Yetenek Köprüsü” isimli 30 milyon euroluk programla 70’in üzerinde Amerikalı akademisyene takviye sunmayı planlıyor.
Bazı uzmanlar ise Avrupa’nın bu adımları atmakta geç kaldığını düşünüyor.
”Avrupa, ABD’deki durum kötüleşmeden evvel harekete geçmeliydi” diyen Leptin, Avrupa’nın bilim insanları için her vakit cazip bir alan olması gerektiğini savundu.
Avrupa’da akademik özgürlük ne kadar inançta?
Akademik özgürlük, Avrupa’daki üniversitelerin temel bedellerinden biri. 1988’de kabul edilen Üniversitelerin Anayasası (Magna Charta Universitatum) ile bu unsur kurumsal tabana oturtuldu. Üniversitelerin siyasi ya da ekonomik baskılardan bağımsız halde araştırma yapabilmesi gerektiği vurgulandı. 2020’de güncellenen doküman, üniversitelerin hem global sorumluluklarını hem de toplumsal dönüşümlere ahenk kapasitesini öne çıkararak bu ilkeyi çağdaş şartlara uyarladı.
Avrupa Komitesi’nin ”Avrupa Eğitim Alanı” stratejisi de bu özgürlüğü destekleyen siyasetlerin başında geliyor. Ancak ülkü tablo her yerde geçerli değil.
ABD’li akademisenler “Bilim ABD’yi kusursuz yapacak” yazılı bir pankart taşıyor Fotoğraf: Robyn Stevens Brody/Sipa USA/dpa/picture alliance
Avrupa Parlamentosu’nun 2023 tarihli raporuna nazaran, akademik özgürlük kıta genelinde eşit seviyede korunmuyor. ”Akademik Özgürlük İzleme Endeksi” temel alınarak hazırlanan tahlilde, araştırma ve öğretme özgürlüğü, kurumsal özerklik ve akademik hareketlilik üzere alanlarda kimi ülkelerin geride kaldığı belirtiliyor. Macaristan üzere ülkelerde üniversiteler üzerindeki yapısal müdahaleler dikkat çekerken, genel olarak da artan siyasi baskılar akademik alanı zorlayan etkenler ortasında gösteriliyor.
Yine de rapor, 24 AB üyesi ülkenin akademik özgürlük açısından dünya genelinde en yüksek standartlara sahip olduğunu ortaya koyuyor. Avrupa Birliği, sadece bilim insanları için bir çekim merkezi olmayı değil, birebir vakitte akademik özgürlüğün sürdürülebilirliğini garanti altına alan bir denetleyici yapı olmayı da hedefliyor.
DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?
