İş dünyasında şikayetler neden artıyor?

Türkiye’de son günlerde ortalarında iktidara yakın çevrelerin de olduğu iş dünyası örgütlerinden iktisat idaresine yönelik birbiri gerisine üretim ve ihracatta kriz uyarısı geliyor. Uzmanlara nazaran, iş dünyası hükümetin yüksek faiz siyasetine bayrak açarken, üretimin gereğince desteklenmemesinden şikayetçi.

Mehmet Şimşek’ten umut veren mesajlar

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 28 Haziran’da Ziraat Bankası Tarım Ekosistemi Buluşması’nda yaptığı konuşmada, Orta Vadeli Program’da (OVP) en kıymetli önceliklerinin hayat pahalılığıyla gayret, yani enflasyonu kalıcı olarak düşük tek haneli düzeylere indirmek olduğunu belirtti.

Şimşek, “Bu tarafta hayli uzaklık kat ettik. Son bir yıldır kesintisiz formda devam eden bir dezenflasyon süreci kelam konusu. Bilhassa son açıklanan bilgiler, hane halkının enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin hızlandığını gösteriyor, yani artık milletimiz de buna inanmaya başladı” diye konuştu.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet ŞimşekFotoğraf: DHA

Ana amaçlarının sürdürülebilir yüksek büyüme olduğuna dikkat çeken Mehmet Şimşek, “İmalat sanayinden tarıma ve hizmetlere kadar bu bölgenin en büyük üretim üssüyüz. Cumhurbaşkanımızın da vizyonu son derece net: yatırım, istihdam, üretim ve ihracat. Bunu en güçlü biçimde desteklemeye devam edeceğiz” sözlerini kullandı.

Şimşek’in iktisada ait umut dolu açıklamalarına rağmen, iş dünyası önderlerinden son periyotta iktidar ikaz niteliğinde açıklamalar dikkat çekiyor.

Mustafa Gültepe: Firmaların ihracat hevesi kaçtı

İş dünyasında son devirde gidişata dair kıymetli ikazlarda bulunan isimlerden biri Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe. TİM Lideri, sık sık yaptığı konuşmalarda ve yazılı açıklamalarda firmaların maliyet ve enflasyon artışını fiyatlandırma konusunda çok zorlandığına vurgu yapıyor.

Gültepe, “Sanayi kan kaybediyor, firmalar küçülüyor. Enflasyonla çaba çok değerli. Yalnız dikkat edelim, 1-2 sene sonra enflasyon yüzde 15’e inebilir. Lakin bu devirde endüstricinin yüzde 20’si artık olmayabilir. Evvelden herkesin ihracatçı olayım niyeti vardı, artık iç piyasaya yöneliyorlar. Firmaların ihracat hevesi kaçtı” formunda konuşuyor.

İSO: En ağır bedeli endüstrici ödüyor

İş dünyasında bilhassa sanayicilerin ve ihracatçıların yaşadıkları dertlerini sıklıkla lisana getirmeye başlayan bir öbür isim de İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan oldu. Mayıs ayı sonunda açıklanan İSO 500 araştırmasına ait düzenlenen toplantıda konuşan İSO Başkanı, “Enflasyonu çözmek ve onu tekrar sisteme koymak fakat çok ağır bedellerle olabiliyor. Ve bu ağır bedellerin en büyüğünü de maalesef sanayi bölümü ödüyor” dedi.

Ekonomiyi rasyonel siyasetlerden uzaklaştıran birinci kararlar alınırken, bunun sonuçlarının “finansal istikrar”dan uzaklaşma ve “yüksek enflasyon” olacağı uyarısı yaptıklarını hatırlatan Erdal Bahçıvan, şunları söyledi:

“OVP sürecinde en büyük fedakarlığı yapmasına rağmen, 2024 yılını neredeyse büyümesiz kapatması, sanayi kesiminin durumunun en somut göstergesi olarak görülmelidir. Bu nedenle OVP şayet başarılı olacaksa, programın en büyük yükünün endüstrinin omuzlarında olduğu gerçeğini de konuşmalıyız.”

Metin Güler: Endüstricinin psikolojisi bozuldu

Anadolu’daki önde gelen sanayi kentlerinden biri olan ve Türkiye’deki en gelişmiş birinci 10 vilayet içerisinde bulunan Eskişehir’in Ticaret Odası Başkanı Metin Güler de son devirde sesini yükselten iş dünyası temsilcilerinden biri oldu.

26 Haziran’da gerçekleştirilen Eskişehir Ticaret Odası’nın (ETO) Haziran ayı meclis olağan toplantısında konuşan Metin Güler, yüzde 60’a varan ticari kredi faizler sebebiyle tüccar ve endüstricinin finansmana ulaşamadığını kaydetti. Konut, güçlü tüketim, mobilya üzere dallarda işlerin yavaşladığı belirten Güler, yapılan birtakım kontrollerle tüccar ve endüstricinin psikolojisinin sınanmaya çalışıldığını söyledi.

“KOBİ’ler hayatta kalmaya çalışıyor”

27 Haziran Dünya KOBİ Günü hasebiyle yazılı bir açıklama yayınlayan Türkiye iş dünyasının en büyük bağımsız konfederasyonu olan ve 100 bini aşkın şirketi temsil eden TÜRKONFED’in (Türk İş Dünyası Konfederasyonu) Başkanı Süleyman Sönmez de hükümete ikaz niteliğindeki açıklamalarına bir yenisini ekledi.

KOBİ’lerin finansmana erişim sıkıntısının ekonomik büyümenin yanı sıra toplumsal refah açısından da kritik bir sıkıntı haline geldiğine dikkat çeken Sönmez, “Bu belirsizlik ortamında finansmana erişimin kısıtlanması, KOBİ’lerin günlük nakit akışı idaresini sürdürmekte dahi zorlanmasına yol açtı. Sonuçta KOBİ’ler büyümeye değil, hayatta kalmaya çalışıyor” dedi.

İTO: Yatırımlar ve ihracatın büyümeye tesiri negatif

Hükümete yakınlığı ile bilinen İstanbul Ticaret Odası’ndan (İTO) da son periyotta iktisattaki gidişata dair eleştirel açıklamalar geliyor.

İTO Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye iktisadının 2025 yılının birinci çeyreğinde yüzde 2 büyümesine ait Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, büyüme sayılarına iki mevzuyu ele alarak baktıklarını belirterek, şunları söyledi:

“Bir tanesi ‘yatırımların’ büyümeye tesiri, ikincisi de ‘ihracatın’ büyümeye tesiri. Her iki sayının da negatif çıktığını görüyoruz. Münasebetiyle bu önümüzdeki periyot için önemli ihtar vermesi gereken iki datadır. Tüm badireleri aşacak güce sahibiz. Kâfi ki Türkiye’nin yatırım kabiliyetini üst gerçek çekecek, ihracatta yaşadığımız sorunları kademeli olarak ortadan kaldıracak bir siyaset setini süratlice devreye alalım.”

Peki iş dünyasının önde gelen kurumlarından gelen bu açıklamalar, ne manaya geliyor?

Sinan Alçın: İş yapma imkanı neredeyse bitti

DW Türkçe’ye konuşan Kırklareli Üniversitesi Milletlerarası Ticaret ve Lojistik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın’a nazaran, iktisattaki problemlere ait iş dünyasında giderek artan yansılar, kredi ile iş yapma imkanlarının neredeyse bitmiş olmasından kaynaklanıyor.

Merkez Bankası’nın siyaset faizini üç aydır yüzde 46’da sabit tuttuğunu hatırlatan Prof. Alçın, “Son bir yılda firmalar yabancı para cinsinden borçlanma alternatifini değerlendirmeye başlamak zorunda kaldı. Lakin burada da döviz geliri olmayan bir firmanın döviz cinsi borçlanması, bilhassa kur ataklarının ortaya çıktığı durumlarda iflaslarla sonuçlanıyor” diyor.

19 Mart operasyonu ve İsrail-İran savaşının Türkiye’de Türk Lirası’nın kur ataklarına karşı savunmasız olduğunu bir defa daha gösterdiğini tabir eden Sinan Alçın, “Dolar ve euro kuru, Merkez Bankası tarafından aşikâr bir seviyede tutulmaya çalışılsa da, çok ufak siyasi tansiyonlarda bile yükselme eğilimi gösteriyor. Bu durum sayıları giderek artan döviz borçlanmış firmaların sorununu daha da artırıyor” diye konuşuyor.

“500 büyük şirketin 152’si ziyan açıkladı”

İstanbul Sanayi Odası tarafından hazırlanan İSO 500 (Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu) listesinin geçtiğimiz günlerde açıklanan 2024 sonuçları, Türkiye’de bilhassa sanayi kesimindeki şirketlerin en büyüğünden en küçüğüne kadar çok önemli bir kan kaybı yaşadığını gösteriyor.

Yüksek enflasyon periyodundaki birinci bir iki yılı yüksek karlarla kapatan firmaların artık bilançolarında ziyan açıklamaya başladığına işaret eden Prof. Sinan Alçın, şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“Özellikle İSO 500 sonuçları bunu açık bir biçimde gösteriyor. İSO 500’ün son açıklanan bilgilerine nazaran, 500 büyük kuruluşun 152’si 2024’te ziyan açıkladı. 2024 yılının ikinci çeyreği sonrasındaki yavaşlama, bilhassa imalat sanayi ve dokumacılık üzere ihracatçı dallarda işlerin yavaş yavaş durmaya başladığı bir tablo yarattı. Bu sebeplerden ötürü son periyotta ticaret ve sanayi odaları, iş dünyası kuruluşları daima bir ağızdan bu nakit akışı probleminin çözülebilmesi için iktisat idaresine karşı seslerini yükseltiyorlar.”

Konkordato ilanında patlama oldu

Türkiye iş dünyasındaki bir öteki değerli sorun da son devirde sayıları giderek artan konkordato ilanları.

Finansal olarak batık duruma düşen şirketlerin borçlarının tekrar yapılandırılması için mahkeme nezaretinde alacaklıları ile yaptığı mutabakat ‘konkordato’ olarak tanımlanıyor.

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, 29 Haziran tarihinde yaptığı açıklamada, konkordato ilanlarındaki artışa dikkat çekerek, 2021 yılında 1914 firmanın, 2022’de 1587 firmanın, 2023’te 1516 firmanın ve 2024 yılında 3497 firmanın konkordato ilan ettiği bilgisini verdi.

2025 yılının sırf birinci beş ayında ise konkordato ilan eden firma sayısının 2235’e ulaştığına işaret eden Gürer, “Ticari durumu sarsılan borçlular, alacaklılarıyla bir ödeme planında muahedeye çalışıyorlar. Hiç ödeme almamaktansa bu cins mutabakatlarla en azından parasını kurtarmaya çalışan şirketler de var. Mahkemeyle onaylanan mutabakatlar sayesinde sıkıntı duruma düşen şirketler, süreci kurtarma çabasındalar” dedi.

Caner Özdurak: Enflasyonla gayret üretici ve halkın sırtında

DW Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Caner Özdurak, iş dünyasında giderek artan memnuniyetsizlik ve öfkenin gerisinde iktisat siyasetleri konusundaki yetersizliklerin olduğunu söylüyor.

Özdurak, “Ekonomi idaresi enflasyonla çabayı temel olarak üretici şirketlere ve hane halklarına yüklemiş durumda. İş dünyası giderek artan meselelere karşı kendini köşeye sıkışmış hissediyor” diyor.

Ekonomi idaresinin bu devirde şirketlerden vaktinde ucuz kredilerle elde ettikleri varlıkları satarak ayakta kalmaya çalışmasını talep ettiğini lisana getiren Doç. Özdurak, şunları söylüyor:

“Yani hukuksal şahısların gayrimenkul satışları ile muhtaçlık duydukları finansmana kavuşmasını istiyor. Bu da iş dünyasında öbür bir tansiyon yaratıyor. Bu kaidelerde üretim yapmayı kimse tercih etmiyor ya da Mısır üzere daha düşük maliyetli ülkeler kaçıyorlar. İş dünyası örgütleri, bilhassa üretici ve ihracatçılar, giderek daha fazla yansılı hale geliyor.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?