Netflix dizisi Adolescence: Toksik erkeklik ve Incel kültürü

Polis karakolunda Jamie Miller’ı steril bir sedye bekliyor. Şüpheliden kan alınması gerekiyor. Hemşire, “Jamie, lütfen kanepeye uzanır mısın?” diye soruyor. Çocuk, “Şey… İğneleri çok sevmem” diye karşılık veriyor.

Henüz 13 yaşında olan çocuğun babası da müdafaacı bir halla diyaloğa dahil oluyor. “İğnelerle ortası pek düzgün değildir” diyor. Meğer Jamie’nin babasının bilmediği bir şey var: Oğlu iğneden korkuyor, lakin kesici aletlerden çekincesi yok. Jamie, 24 saatten kısa bir mühlet evvel okul arkadaşı Katie Leonard’ı bir otoparkta yedi bıçak darbesiyle öldürmüştü.

Bu sahne, İngiliz Netflix küçük dizisi “Adolescence”ın birinci kısmından. Dizi, yayımlandığı birinci 10 gün içinde 66 milyon kişi tarafından izlenerek rekor bir muvaffakiyete imza attı. Hatta İngiliz parlamentosundaki bir tartışmaya dahi husus oldu.

Her çocukta Jamie olma potansiyeli mi var?

Dizinin birinci kısmı kesinti olmaksızın tek bir seferde çekildi. Jamie, tutuklanırken pijamalarını ıslattığında gözaltında gözyaşlarına boğulduğunda ya da ruhsal muayene esnasında öfke nöbeti geçirirken izleyici olayların yakın şahidiymiş hissine kapılıyor.

“Adolescence” 13 yaşında bir çocuğun okuldan yaşıtı bir kızı neden öldürdüğü sorusuna odaklanıyor. Fotoğraf: Netflix/dpa/AP/picture alliance

Seyirci, Jamie’nin hatalı olduğunu daha dizinin başında öğreniyor. Soruşturmayı yürüten dedektifler, çocuğa Katie’yi arttan bıçakladığı güvenlik kamerası imgelerini gösteriyor. Dizi, çocuğun bu kabahati işleyip işlemediğine değil, neden işlediğine odaklanıyor.

İnternet ortamında radikalleşen çocuklar

Bu sorunun yanıtı ise gencin içinde kopan fırtınalarda gizli. Erkek olmaya ait mütemadiyen hissettirilen toplumsal baskı, gereğince alımlı gözükmemenin getirdiği güvensizlik ve bayanlar tarafından arzulanma isteği ortasında bir yerlerde Jamie radikalleşiyor.

Dizi, günümüzde rastgele bir gencin Jamie olabilme potansiyeline sahip olduğuna dikkat çekme gayesi taşıyor. O, okuldan sonra kuşkulu ortamlara girmiyor ya da tehlikeli yerlere gitmiyor; sırf odasına çekiliyor, kapısını kapatıyor ve gece geç saatlere kadar bilgisayarının başında oturup, “incel” dünyasının girdabında kayboluyor.

“Erkek alanı” ve bayan düşmanlığı: Incel

Incel, İngilizce “istemsiz bekar” söz öbeğinin kısaltması olarak kullanıyor. Bu kavram, genç heteroseksüel erkeklerden oluşan bayan düşmanı bir çevrimiçi topluluğa işaret ediyor. Bu topluluk, kendi yalnızlıklarından bayanları sorumlu tutuyor ve çoklukla bu nefretlerini bayan düşmanı görüntülerle ve yorumlarla tabir ediyor.

Incel topluluğu, feminizm zıddı internet forumları, kitaplar, içerik üreticileri ve erkeklerin kendilerini geliştirmelerine yönelik bloglardan oluşan bir ağ olan “manosphere”in (erkek alanı) bir modülü. Bu topluluk, erkeklere ve çocuklara bayanlar tarafından arzulanmak için nasıl güçlü, başarılı ve fiziki olarak formda olabileceklerini öğretiyor.

Bu alt kültürün en ünlü temsilcisi ise kendini bayan düşmanı olarak tanımlayan Andrew Tate.

Andrew ve Tristan Tate, “erkeklik alanı” olarak isimlendirilen alt kültürün en ünlü temsilcileri.Fotoğraf: Alexandru Dobre/AP/picture alliance

“Adolescence”, bu kültüre aşina olanın sırf Jamie olmadığını, bugünün gençliği olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, komiserin oğlu, babasına toplumsal medyadaki kimi emojilerin manasını açıkladığında açıkça ortaya çıkıyor. Jamie’yi “Incel” olarak nitelendiren Katie’nin kendisi de bu fotoğrafın içinde yer alıyor.

Yersiz bir panik mi, gerçek bir tehlike mi?

Griffith Üniversitesi’nde erkek şiddeti üzerine araştırmalar yürüten Shane Satterley, Incellere yönelik ana akım telaffuzların büyük kısmının yersiz bir panik olduğu kanısında. Satterley, bu alt kültürün öncelikle bayan düşmanı değil, “kendinden nefret etme” ve intihar eğiliminde olduğuna dikkat çekiyor. Araştırmacıya nazaran, bayan düşmanlığı bu olgunun sadece “yüzeysel” bir yorumu.

Griffith Üniversitesi’nden Shane SatterleyFotoğraf: privat

Satterley, Incelliğin ardında kendini soyutlamanın yanı sıra örnek alınacak erkek figür eksikliği, babasızlık ve cinsel hayatın yoksunluğu olduğunu belirtiyor. Tüm bunlara ek olarak, toplumun giderek daha fazla “erkek alanını” erkeklerin elinden aldığına inandıklarına, bu yüzden artık internette kendilerine ilişkin alanlar talep ettiklerine dikkat çekiyor.

Ancak Satterley, cinsel açıdan hayal kırıklığına uğramış genç erkeklerin öncelikle öbürleri için değil, kendileri için tehlike arz ettiğini savunuyor. İngiliz hükümeti tarafından yapılan bir araştırma da, Incellerin, çoklukla depresyon ve intihar kanılarından muzdarip olduğuna ve damgalanmak yerine takviyeye muhtaçlık duyduğuna dikkat çekiyor.

Veriler, erkekler ortasında intihar oranlarının arttığına işaret ediyor. Sırf ABD’de 2000 yılından bu yana yüzde 37’lik bir artışın kayıtlara geçtiği belirtiliyor.

Satterley, bu bireylerin tehlikeli olmadığını savunuyor. Lisa Sugiura ise birebir görüşte değil. Portsmouth Üniversitesi’nde Siber Hatalar ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Profesörü olan Sugiura, “Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran, her üç bayandan biri hayatında en az bir sefer cinsel hücuma uğruyor. Bu yalnızca bir boşlukta gerçekleşmiyor” tabirlerini kullandı.

Kurban rolündeki erkekler

Incel forumlarında erkeklerin tecavüzü neden “etik” bulduğuna dair tartışmalar görülüyor. Bir kullanıcı, paylaşımında “Tecavüz, Incellerden esirgenen cinsellik hakkı” diye yazıyor.

Lisa Sugiura, bu cins içeriklere rastlamak için fazla uzağa bakmaya gerek olmadığını belirtiyor. Sugiura, “Bu içerikleri bulmak için Darknet’e bakmanıza gerek yok. Bunlar yanlızca Incel forumlarında değil, TikTok ve Instagram’da da bulunabiliyor” sözlerini kullandı.

Portsmouth Üniversitesi’nde Siber Kabahatler ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Profesörü Lisa Sugiura.Fotoğraf: privat

Erkeklerin cinsellik hakkı olduğu ve bayanların bunu reddetttiği “manosphere” topluluğunda sıkça rastlanan bir argüman. Burada, asıl soru ise, bu erkeklerin sırf cinsel açıdan hayalkırıklığına uğradıkları ve bayanların onayına muhtaçlık duydukları için bu erkeklere acınıp acınmaması gerektiği. Bayan düşmanlığı, krizde olan erkekliğin “yalnızca” yüzeysel bir semptomu olarak görülebilir mi?

King’s College London’ın bir araştırmasına nazaran, 16-29 yaş aralığındaki her dört erkekten biri erkek olmanın bayan olmaktan daha sıkıntı olduğuna inanıyor. Sugiura, “Manosphere, toplumda bayanlar tarafından istismar edilenin erkekler olduğu ve hayatta kalmak için buna karşı durmaları gerektiği tarafındaki bir kurban telaffuzundan ibaret” diyor.

Kurban rolünü benimsemenin getirdiği sorun ise bayanlara nefreti yasallaştırması. Bu mentaliteye nazaran, Katie, Jamie’ye arzuladığı onayı vermediği için ölmek zorundaydı.

Kurumsal bir sorun olarak bayan düşmanlığı

Sugiura, Incel ve “manosphere” topluluğu, aslında daha büyük bir bayan düşmanlığının kesimi olduğuna işaret ediyor. Asıl sorunun daha da derinlerde yattığını belirten Sugiura, genç erkeklerin hayal kırıklığı ve ruh sıhhati sıkıntılarının yanı sıra, cinsiyetler ortasında da derin bir güvensizliğin olduğunu kaydediyor. İngiliz fikir kuruluşu Centre for Social Justice tarafından yakın vakitte yapılan bir anket, 16-24 yaş ortası bayanların neredeyse üçte ikisinin erkeklerden korktuğunu ortaya koyuyor.

Sugiura’ya nazaran, “Adolescence”ın senaristi Jack Thorne’nin talep ettiği, Avustralya’da halihazırda yürürlüğe giren gençlere toplumsal medyanın yasaklanması ise kalıcı bir tahlil potansiyeli taşımıyor. Kapsamlı bir kurumsal ve kültürel değişim olması gerektiğine dikkat çeken Sugiura, “Jamie, şimdi 13 yaşında. İncel topluluğunu tartışmadan evvel, heteronormatif cinsiyete yönelik toplumsal baskıya ve cinsiyete dayalı muvaffakiyet ve popülerlik beklentilerine bakmalıyız. Zira bu beklentiler, çocuklarımıza bu kadar erken yaşta empoze edilmeseydi, ‘manosphere’ de bundan nemalanamazdı” tabirlerini kullandı.

“Adolescence”in yapımcılarına nazaran, dizi her şeyden evvel bir uyanış daveti olmalı. BBC’ye konuşan dizinin senaristi Thorne, “Bunun üzerine konuşmalıyız ve umarım bu dizi buna katkı sağlar” dedi.