Trump’ın gümrük vergilerine karşı DTÖ ne yapacak?

New York Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne bağlı bir enstitü tarafından yönetilen “Litigation Tracker” (Dava Takibi) isimli internet sitesi, ABD Başkanı Donald Trump’a karşı açılan yüze yakın dava tespit etti. Trump’ın vazifeye geldiğinden bu yana aldığı kararlar nedeniyle açılan bu davalar, bilhassa çeşitli kararname ve düzenlemeleri maksat alıyor. Bunlar ortasında USAID (ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı) üzere kurumların lağvedilmesi, çalışanların işten çıkarılması ve ödemelerin durdurulması üzere bahisler bulunuyor.

Ancak sitede memleketler arası kamuoyunun gündemindeki ek gümrük vergileriyle ilgili bir dava kaydı bulunmuyor. Bunun nedeni, gümrük vergilerinin milletlerarası ticaret hukukunu ilgilendirmesi ve bu tıp davalara bakmakla yükümlü merciinin Cenevre merkezli Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) olması.

“Trump memleketler arası ticaret hukukunu ihlal ediyor”

Almanya’nın Köln kentindeki Alman İktisat Enstitüsü’nde milletlerarası ekonomik siyaset kısmını yöneten Jürgen Matthes, Trump tarafından uygulamaya konulan gümrük tarifelerinin mevcut ticaret hukukuna karşıt olduğunu söylüyor.

Matthes, “Trump, yürürlükteki milletlerarası ticaret hukukunu ihlal ediyor. Çin, AB ve başka ülkelere yönelik aldığı tüm tedbirler, milletlerarası ticaret kurallarına karşıt. Lakin bu durum onu pek ilgilendirmiyor üzere görünüyor” diyor.

Mağdur ülkeler, DTÖ’ye şikâyette bulunma hakkına sahip. Hakikaten Trump’ın yüzde 10’luk ek gümrük vergileri nedeniyle Çin, çabucak DTÖ’ye başvurdu.

Dünya Ticaret Örgütü de sorunun bir parçası

Ancak DTÖ’ye yapılan şikâyet müracaatları sonuçsuz kalabiliyor. Matthes’e nazaran, DTÖ muhtemelen Trump’ın gümrük vergilerini yasa dışı ilan edecek. Ancak ABD bu karara itiraz edebilir.

Sorun tam da burada aslında: DTÖ’nün temyiz makamı, ABD’nin yeni yargıç atamalarını engellemesi nedeniyle yıllardır karar alamıyor. Trump’ın halefi ve selefi Joe Biden da bu durumu değiştirmedi.

Matthes, “Bu nedenle ABD aleyhine bağlayıcı bir karar çıkmayacak. Çıksa bile Trump liderliğindeki ABD, bu kararı uygulamayacaktır” öngörüsünde bulunuyor.

DTÖ’ye üye 162 ülke için bu durum son derece rahatsız edici. Çünkü bu ülkeler, memleketler arası ticarette en azından muhakkak başlı kuralların uygulanacağını düşünerek bu tertibe katılmıştı.

Serbest Ticaret Muahedesi da ihlal ediliyor

Trump’ın gümrük vergileri yalnızca DTÖ kurallarını değil, birebir vakitte ABD, Kanada ve Meksika ortasındaki Özgür Ticaret Mutabakatı’nı (USMCA) da ihlal ediyor. Bu muahede, Trump’ın birinci başkanlık devrinde ABD Kongresi tarafından onaylanmıştı.

Georgetown Üniversitesi’nde ticaret hukuku uzmanı Prof. Kathleen Clausse, konuyla ilgili şu tespiti yapıyor:

“Herkes bir özgür ticaret mutabakatının taraflarına gümrük vergisi uygulanamayacağını bilir. Tıpkı halde DTÖ üyelerine de bu cins tarifeler uygulanamaz. Lakin bazen bir mazeret bulunabilir.”

Trump, bu hukuksal açığı kullanarak gümrük vergilerini legalleştirmeyi başardı. 1977 yılında yürürlüğe giren Milletlerarası Acil Ekonomik Güçler Maddesi’ne (IEEPA) nazaran Lider, ulusal acil durum ilan ettiği takdirde mevcut ticaret mutabakatlarını devre dışı bırakabiliyor.

Trump, vazifeye geldikten sonra bu yetkiyi kullanarak Meksika’ya gümrük vergileri getirme münasebeti olarak “göçmen krizini”, Kanada’ya yönelik vergiler içinse “fentanil ve başka uyuşturucuların kaçakçılığını” gösterdi.

Ticaret savaşı kapıda

Trump’ın gümrük vergilerini bir pazarlık ögesi olarak gördüğünü belirten Claussen, bu stratejiyi taşınabilir operatörlerin “arkadaş ve aile” tarifelerine benzetiyor:

“Özel avantajlar sunuluyor lakin daima olarak bu kümeye dahil olduğunuzu kanıtlamanız gerekiyor. Bugün muahede yapılsa bile yarın her şey değişebiliyor.”

Kanada ve Meksika, bu dalgalı siyasetin örneklerini daha evvel de yaşadı. Evvel Şubat ayında ek gümrük tarifeleri getirildi, sonra 30 günlük erteleme ilan edildi. Lakin kısa müddet sonra çelik ve alüminyum için yeni tarifeler açıklandı ve Mart ayında daha evvel ertelenen cezai vergilerin yürürlüğe gireceği duyuruldu.

Avrupa ülkeleri, bilhassa de Almanya, Trump’ın kendi arabaları ve öbür eserlerine yönelik ek vergiler getirmesi durumunda ne üzere tedbirler alabileceklerini tartışıyor. Avrupa Kurulu, bu cins gümrük vergilerine karşı misilleme yapacağını açıklasa da detay vermedi.

Matthes, tarafların bir mutabakat sağlamasını umduğunu, aksi takdirde bir ticaret savaşının kaçınılmaz olacağını belirtiyor:

“Ticaret savaşı herkes için ziyanlı. Lakin biz de her şeye boyun eğmek zorunda değiliz.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?

Trump’ın gümrük vergilerine karşı DTÖ ne yapacak?

Bunlarda İlginizi Çekebilir