Türkler neden Alman vatandaşlığını seçiyor?

Almanya son yıllarda yurt dışında okumak, çalışmak yahut yeni bir hayat kurmak isteyen Türklerin birinci tercihlerinden biri hâline geldi. Bu durum, Alman vatandaşlığına geçiş istatistiklerine de yansıdı: 2024 yılında Alman vatandaşlığına 22 bin 525 Türk geçti. Bu sayı, bir evvelki yıla nazaran yüzde 110 düzeyinde bir artışa işaret ediyor. Alman vatandaşlığına geçenlerin geldikleri ülkelere bakıldığında Türkiye, Suriye’nin akabinde ikinci sırada.

Peki bu artışın arka planında ne üzere nedenler yatıyor?

Bürokrasiden kurtulmak için bürokrasiyi göze almak

DW Türkçe’nin görüştüğü Türkiye kökenli Alman vatandaşları, vatandaşlığa geçiş kararları üzerinde iki ana faktörün kıymetli rol oynadığına değiniyor: Almanya’da göçmen statüsünde bulundukları periyotta yaşadıkları meseleler ve Alman pasaportunun global seviyedeki geçerliliği.

Bir sivil toplum kuruluşunda çalışan ve doktora çalışmalarını anayasa hukuku alanında sürdüren Alaz Sümer, yaklaşık 8 yıl evvel Almanya’ya yüksek lisansını yapmak üzere gelmiş. Tecrübelerini DW Türkçe ile paylaşan Sümer, “Aslına bakılırsa buraya gelen her göçmenin son amacı, vatandaşlık. Aksi takdirde bürokrasiyle çok fazla muhatap olmak zorunda kalıyorsunuz. Bilenler bilir. Bürokrasi burada sahiden çok sert şartlara sahip. Bir oturma müsaadesi alabilmek bile büyük bir zahmet hâline gelebiliyor” diyor.

Bilgisayar mühendisi olan Burak Keçeli ise Almanya’ya 2016 yılında gelmiş. Yüksek tahsilini Boğaziçi Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra birkaç yıl özel kesimde çalışan Keçeli, bugün hâlâ mesleğini sürdürmek için geldiği Berlin’de yaşıyor.

Vatandaşlığa geçiş tecrübelerini DW Türkçe’ye anlatan 34 yaşındaki Keçeli, “Yıllardır Almanya’da yaşıyorum ve Almancayı rahatça konuşabiliyorum. Bu kadar yıl burada yaşadıktan sonra Almanya siyaseti hakkında kelam sahibi olmak istedim. Birebir vakitte, Almanya pasaportunun güçlü olması da bu kararda kıymetli bir etkendi. Birçok ülkeye vizesiz seyahat edebileceğim” diyor.

2025 Global Pasaport Gücü Sıralaması’nda Alman pasaportu, dünyanın en güçlü beş pasaportundan biri. Alman pasaportuyla 122 ülkeye vizesiz girilebilirken, Türk pasaportuyla 69 ülkeye vizesiz girilebiliyor.

Vatandaşlığa geçiş tecrübelerini DW Türkçe ile paylaşan hukukçu Alaz Sümer, Alman pasaportunun Alman olmak için kâfi olmadığını ve vatandaşlığa geçtikten sonra da ayrımcılığın sürdüğünü söylüyor Fotoğraf: Privat

Vatandaşlığından vazgeçmeme hakkı

Son yıllarda Almanya’ya gelen ve burada yaşayıp çalışan şahıslar, kararlarında ikili vatandaşlık imkânının da kıymetli rol oynadığını söylüyor.

Kendisi de şahsen ikili vatandaş olan Sümer, “Türk pasaportunu asla bırakmak istemedim. Seçme ve seçilme hakkımı kaybetmek istemedim” diyor. Öte yandan Türk pasaportunun milletlerarası seyahat konusunda Alman pasaportunun sunamadığı fırsatlar sunduğuna değinen Sümer, “Türkiye’nin ortasının düzgün olduğu birtakım ülkelere gidişte daha büyük kolaylık kelam konusu oluyor” diyor.

Alman Federal İstatistik Ofisi’ne (Destatis) nazaran, eski Başbakan Olaf Scholz liderliğindeki bir evvelki koalisyon hükümetinin çıkardığı yeni Vatandaşlık Yasası, vatandaşlığa geçiş müddetini sekiz yıldan beş yıla indirmiş ve Almanya’ya muvaffakiyetle ahenk sağlayan bireyler için ise bu süreyi üç yıla düşürmüştü. Mayıs ayında hükümeti devralan Hristiyan Birlik (CDU/CSU)-Sosyal Demokrat Parti (SPD) koalisyonu ise “turbo vatandaşlık” olarak isimlendirilen ve gereken kaideleri sağlayan yabancılara üç yıl içinde vatandaşlık verilmesini öngören düzenlemeyi iptal etti.

Yeni yasanın en kıymetli ögelerinden biri de Alman vatandaşlığına geçen şahısların mevcut vatandaşlıklarını muhafazalarına imkan tanıması oldu. İkili vatandaşlık hakkının varlığı, Almanya’da yaşayan milyonlarca yabancı için büyük kıymet taşıyor. Geçmişte Avrupa Birliği (AB) vatandaşları ve İsviçreliler dışında Alman vatandaşlığına geçmek için mevcut vatandaşlıktan çıkmak ön koşuldu. Çok sayıda kişi, vatandaşı oldukları ülke ile duygusal yahut maddi bağlara sahip olmaları nedeniyle Alman vatandaşlığına başvurmamayı tercih ediyordu.

30 yaşındaki Sümer üzere kendisi de ikili vatandaş olan Keçeli için ise “oldukça güzel” olarak nitelendirdiği ikili vatandaşlık hakkı, vatandaşlığa geçiş kararının gerisindeki ana neden değil:

“Çifte vatandaşlık mümkün olmasaydı bile muhtemelen Alman vatandaşlığını alırdım.”

Siyasi atmosfer ve iktisadın etkisi

Almanya’ya son yıllarda gelip vatandaşlığa geçen birçok kişi, Türkiye’deki siyasi, toplumsal ve ekonomik atmosferin de kararlarında tesirli olduğunu söylüyor.

“Ben akademisyen olmak istiyordum. Türkiye’de bunun özgür bir formda olamayacağını düşündüm” diyen Sümer, “Daha sonra Türkiye’deki ekonomik ve politik durumun daha da berbatlaşması sebebiyle burada kaldım” diye konuşuyor.

İlgili sorumuza karşılık veren Keçeli ise kararının “Türkiye’de rahat bir hayat sürdüremeyeceğini düşünmesinden kaynaklandığını” söylüyor ve ekliyor: “Eğer Almanya yerine öteki bir ülkeyi seçmiş olsaydım, büyük ihtimalle o ülkenin vatandaşlığını almış olurdum.”

Bilgisayar mühendisi Burak Keçeli, vatandaşlığına geçtiği Almanya’da kendini keyifli hissettiğini, Alman pasaportunun sağladığı seyahat imkânlarından mutlu olduğunu ve ülkenin siyasi ömrüne katıldığını belirtiyorFotoğraf: Privat

“Memleket” hâlâ Türkiye

Alman vatandaşı olan Türkler, Almanya’da kendilerini her ne kadar memnun hissetseler de “memleket” hislerinin merkezinin neresi olduğunu sorduğumuzda hâlâ Türkiye’ye atıfta bulunuyor ve her ikisi de kendilerini “Almanya’da yaşayan bir Türk” olarak nitelendiriyor.

“Almanya memleketim oldu diyemem” kelamlarını sarf eden Sümer, “Ben kendimi Alman olarak tanımlamam. Ben kendimi Alman olarak tanımlasam Almanlar buna güler ve gülmekte haklıdır bence” diyor.

Keçeli ise “Türkiye’de hâlâ sevdiklerim olduğu için bağım değişmedi ve asla da kopmayacak. Daima gidip geleceğim. Eskisi kadar olmasa da Türkiye’deki haberleri takip ediyorum, hâlâ Türkçe müzik dinliyorum. Bu yüzden çok ağır bir bağ olmasa da ‘memleketim’ diyebilirim” diyor. Almanya’da meskeninde hissettiğini söyleyemeyeceğini kaydeden Keçeli, “Gerçi Türkiye’de de kendimi konutumda üzere hissetmiyordum” diye ekliyor.

Yeterince Alman olamamak

Almanya’daki hayatın “çoğunlukla güzeline gittiğini” söyleyen Sümer, “Kendimi Almanya’ya ilişkin hissediyorum diyemiyorum” tabirini kullanıyor. “Alman vatandaşlığı alınarak bu toplumda kabul görülebileceğini düşünmüyorum, gerçekten o denli de olmadı” diyen Sümer, izlenim ve tecrübelerini şöyle anlatıyor:

“Kendimi Türkiye’ye ilişkin hissettiğim kadar Almanya’ya ilişkin hissetmiyorum. Ben sırf kağıt üzerinde Alman olacağımın farkındayım. Ne kadar buranın hayat standartlarına, buranın kültürüne nazaran yaşasanız da siz bir göçmensiniz.”

Birçok göçmen kökenlinin yakındığı ayrımcılık problemine değinen Sümer, vatandaşlık aldıktan sonra konut aramış fakat internet üzerinden kendi ismiyle yaptığı müracaatlara rastgele bir karşılık alamamış. Daha sonra müracaatlarda kullandığı soyadını değiştirdiğini söyleyen Sümer, bunun akabinde müracaatlarına karşılık gelmeye başladığını söylüyor ve ekliyor:

“İsminiz bir Alman ismi, soy isminiz bir Alman soy ismi değilse, istediğiniz kadar vatandaş olun, hiçbir şey değişmiyor.”

Almanya’da çalışma müsaadesi müracaatlarının yanı sıra vatandaşlığa geçiş süreçlerinden de sorumlu olan yabancılar ofislerinin çok bir yükle boğuştuğuna ait şikayetler, son yıllarda tartışmalara neden olduFotoğraf: Bernd Weißbrod/dpa/picture alliance

Alman vatandaşlığı nasıl alınıyor?

Almanya’da kesintisiz olarak beş yıl ikamet eden ve B1 düzeyinde Almanca bilgisine sahip olduğunu belgeleyen göçmenler, vatandaşlık müracaatında bulunabiliyor.

İstatistiklere nazaran, Alman vatandaşlığına geçen Türklerin ülkede bulunma müddeti ortalama 23,1 yıl. Vatandaşlığa geçişte birinci sırada yer alan Suriyelilerde ise bu müddet ortalama 7 yıl.

Başvuru sahiplerinin tıpkı vakitte, çoktan seçmeli sorulardan oluşan ve soruların evvelce kamuya açık bir katalogdan çalışılabildiği vatandaşlık imtihanını muvaffakiyetle tamamlamaları gerekiyor.

Vatandaşlık müracaat fiyatı yetişkinler için 255 euro, çocuklar için ise 51 euro.
Öte yandan vatandaşlığa başvuracak bireylerin, devletten toplumsal yardım almıyor olmaları gerekiyor.

Alman anayasasına bağlılık kelamı de ön şartlardan biri. Yahudi ve yabancı düşmanı kabahatlere karışanlar, kadın-erkek eşitliğini yahut cinsel yönelimleri göz arkası edenler vatandaşlığa kabul edilmiyor.

Ayrıca vatandaşlık elde ettikten sonra anayasaya alışılmamış fiilde bulunanlar da ikili vatandaşlıkları mevcut olduğu takdirde, Alman vatandaşlığından çıkarılabiliyor.

Öte yandan Almanya’daki yabancılar ofislerinin 2015 yılı sonundaki mülteci krizinden bu yana yüklerinin arttığı ve randevu alma ve süreç müddetlerinin uzadığı biliniyor. DW Türkçe’nin görüştüğü Sümer, Berlin’de vatandaşlığa geçiş sürecinin 8 ay sürdüğünü söylüyor. Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin birtakım yerlerinde ise birebir sürecin bir ila bir buçuk yıl sürdüğü söz ediliyor. Federal bir sisteme sahip olan Almanya’nın çeşitli eyalet ve kentlerinde tıpkı müracaatın sonuçlanması için farklı müddetler gerektiğini unutmamak gerekiyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?